Дарагія ўдзельнікі Канфэрэнцыі «Новая Беларусь 2024» у Вільні! Ад імя Рады Беларускай Народнай Рэспублікі вітаю ўсіх вас і жадаю плёну ў вашае працы. Вы сабраліся ў час, калі сьвет – магчыма, упершыню за апошнія восем стагодзьдзяў – апынуўся пад рэальнай пагрозай глябальнай вайны. Падштурхнуў сьвет да гэтай бездані Пуцін. І Лукашэнка, які абавязаны Крамлю ўладай, усяляк яму ў гэтым дапамагае. Беларусь ператворана ў пляцдарм, адкуль Эўропе пагражаюць ужо ядзернай зброяй. Беларускі народ у самой Беларусі ня мае магчымасьці выступіць супраць такога дзікунства. Бо ён – пад прыгнётам нечувалых у найноўшай гісторыі рэпрэсій. І нашыя думкі сёньня – з тымі тысячамі сьмелых беларусак і беларусаў, якія плоцяць за свой патрыятызм самым дарагім, што ёсьць у чалавека – свабодай. Мы думаем пра тых, хто, нягледзячы на бязьлітасныя рэпрэсіі, імкнецца ў Беларусі захаваць годнасьць, сумленьне, беларускае слова. Мы салідарныя з тымі мужнымі ваярамі, беларускімі добраахвотнікамі, якія змагаюцца са зброяй у руках з расейскім агрэсарам ва Ўкраіне. І дзякуй усім, хто ім дапамагае. І сярод палітвязьняў, і сярод тых, хто робіць беларускую справу ў Беларусі, і хто ваюе за Ўкраіну – а значыць, і за Беларусь – ёсьць тыя, каго Рада БНР ушанавала сваімі ўзнагародамі. На жаль, сёньня мы ня можам назваць усе іхнія імёны ў мэтах бясьпекі іх ці іх сем’яў. Дарагія сябры! Я належу да таго пакаленьня беларускай эміграцыі, якое пакінула Радзіму ў дзяцінстве, але бацькі нас выхоўвалі ў любові да Беларусі, у шанаваньні яе нацыянальных каштоўнасьцяў, яе герояў і яе мовы. З маленства мы ўдзельнічалі ў беларускіх сьвятах, у юнацтве выходзілі на акцыі ў падтрымку ідэі Незалежнасьці, у сталым узросьце супрацоўнічалі з палітыкамі заходніх краінаў. Вельмі важным было зьвярнуць увагу сусьветнага грамадзтва на тое, што беларусы маюць права на сваю дзяржаўнасьць. Такое права не аспрэчвалася ў дачыненьні да нашых балтыйскіх суседзяў, але нам, беларусам, даводзілася прыкладаць вялікія высілкі, каб пераканаць сьвет у гэтым. Бо ў самой БССР нават за размову пра незалежнасьць пагражала турма. Сёньня гэтае права ў цывілізаваным сьвеце не аспрэчваецца. Ставіць яго пад сумнеў толькі ўсходняя наша суседка, Расея, кіраўніцтва якой імкнецца адрадзіць імпэрыю. Менавіта пад уплывам Масквы рэжым Лукашэнкі зьнішчае беларускія нацыянальныя каштоўнасьці, ліквідуе беларускія школы, паліць беларускія кнігі. І ў такім становішчы роля беларускай дыяспары, усіх нас і кожнага з вас, хто сёньня сабраўся ў Вільні, павялічваецца шматкроць. Бо калі сёньня за права беларусаў «людзьмі звацца» церпяць пакуты ў лукашэнкаўскіх турмах нашыя героі, – было б недаравальна, каб, знаходзячыся ў вольным сьвеце, беларусы не клапаціліся б пра тое галоўнае, што адрозьнівае нас ад іншых народаў – пра сваю мову. Давайце ўсе будзем памятаць пра гэта. У гэтыя дні сьвет сочыць за Алімпійскімі гульнямі ў Парыжы. Беларусы і беларускі дзесяцігодзьдзямі дамагаліся на Алімпіядах выдатных вынікаў, іх імёны назаўсёды ўвайшлі ў гісторыю сусьветнага спорту. Я добра памятаю тое адчуваньне шчасьця, якое перажывала разам зь беларусамі Канады, ды пэўна, і ўсяго замежжа, калі ўпершыню беларускія спартоўцы на алімпіядзе ў Лілехамэры выступалі і перамагалі пад Бел-Чырвона-Белым Сьцягам. Сёньня лукашэнкаўскі рэжым пазбавіў спартоўцаў прадстаўляць сваю краіну. Але, ня маючы магчымасьці радавацца алімпійскім спартовым посьпехам, мы захапляемся патрыятызмам і прынцыповасьцю тых спартоўцаў і спартовак, якія выступілі супраць гвалту рэжыму на Бацькаўшчыне. Такімі, як алімпійская мэдалістка Аляксандра Герасіменя, якую Рада БНР уганаравала Мэдалём Ордэну Пагоні. На гэты год прыпала сумная лічба – 30 гадоў панаваньня Лукашэнкі. Тры дзесяцігодзьдзі зьдзеку над нацыяй, зьневажаньня людзкіх правоў, свабоды слова. Гэта – чорныя старонкі ў беларускай гісторыі. Але на 20214-ты прыпаў і іншы юбілей – які нагадвае нам пра прыклад чалавечай годнасьці, вернасьці праўдзе і адданасьці беларускаму народу. Я кажу пра 100-годзьдзе Васіля Быкава. Ведаю, што шмат хто з вас падтрымаў заклік Рады БНР годна адзначыць юбілей нашага нацыянальнага генія, і шчыра дзякую вам за гэта. У 1994 годзе, у дні, калі завяршаўся такі нядоўгі пэрыяд адноснай свабоды і надыходзіў змрочны час, Васіль Быкаў сказаў такія словы: «Беларусь ня зьнікне, калі ня скорыцца чужой сіле, яшчэ разгорне свой жыцьцёвы патэнцыял і зьдзейсьніць на боскай зямлі сваю людзкую місію». Памажы вам Гасподзь! Жыве Беларусь! Івонка Сурвілла, Старшыня Рады Беларускай Народнай Рэспублікі Жнівень 2024.