ПЕСЬНЯ ПЕРАМЕШЧАНЫХ АСОБАЎ Хто толькі яе ні сьпяваў. І прафэсыйнікі, і аматары, і прызнаныя дваровыя таленты 1960 – 80-ых, і зусім ужо няўмекі. Ахвіцыйна прасьпяваная ў 1968 г. у савецкім псыхалягічным дэтэктыве “Памылка рэзыдэнта” песьня пад назвай “Я в весеннем лесу” адразу ж узьнеслася на пік папулярнасьці. Аўтар песьні Аўген Аграновіч, гады жыцьця: 1918-2010, – кінадраматург, сцэнарыст, пісьменьнік, бард і мастак. Ён ня быў перамешчанай асобай, ня бачыў “бразільскіх балот малярыйны туман”. “І віно у шынкох, і журбу лягяроў" не спазнаў. Але ён шмат кантактаваў з падобнымі людзьмі на фронце, пад час службы ў войсках Кастуся Ракасоўскага. Ужо тады Аграновіч задумаў напісаць “песьню перамешчаных асобаў”. Але зрабіў гэта значна пазьней. У 1954 г. саветы здымалі шпіёнскі дэтэктыў “Начны патруль”. Для галоўнага героя трэба была песьня. Аграновіч прапанаваў гэтую. А потым усё пайшло па-савецку. Кіраўніцтва кінастудыі імя Горкага песьню забракавала. 15 гадоў яна тулялася па дварох, хавалася ў магнітафонных стужках да часу, пакуль рэжысэр Веніямін Дорман не пачаў здымаць музычную камэдыю “Прыяжджайце на Байкал” (1965). Падчас здымкаў пайшоў дождж. Здымачная група, у якой быў і Аўген Аграновіч, схавалася ў лазьні. Ад нуды пачалі сьпяваць пад гітару. І калі адна з акторак прасьпявала “Я ў вясновым лесе”, Дорман выгукнуў: “Дзе ўзяла словы? Хто аўтар? Гэта ж песьня для майго наступнага фільма!”. Так песьня трапіла у кіно, але ейны савецкі лёс на тым ня скончыўся. Пасьля выхаду фільма аўтарства песьні прыпісалі таму, хто сьпяваў яе з экранаў – Міхалу Ножкіну. У тытрах жа пазначылі двух аўтараў Аграновіча й Ножкіна. Разумей як хочаш. Аграновіч прасіў выправіць памылку й напісаць ягонае імя асобным радком – не атрымалася. У 1972 годзе ён выдаў зборнік сваіх вершаў пад назвай “Я ў вясновым лесе”, а перад тэкстам песьні напісаў: “Словы і мэлёдыя Я. Аграновіча”. На сустрэчах з гледачамі тлумачыў, што песьню напісаў ён адзін – і музыку, і вершы... Яшчэ пару гадоў таму сучаснай Беларускай моладзі сэнс гэтай песьні падаўся б даволі туманным. Цяпер жа, пасьля апошняй няўдалай спробы рэвалюцыі, калі колькасьць зьнешніх і ўнутраных выгнанцаў ці перамошчаных асобаў незвычайня вялікая – разуменьне песьні набывае новы імпульс, абрастае новымі эмоцыямі, займаецца дадатковымі краскамі. Я Ў ВЯСНОВЫМ ГАІ Словы й музыка Аўгена Аграновіча. Я ў вясновым гаі піў бярозавы сок, Зь ненагляднай пяюхай ў капе начаваў, Што ні меў не зьбярог, што любіў – пагубляў. Быў я сьмелым і спрытным, ды шчасьця ня знаў. І насіла мяне, як увосень лісток. Жыў, мяняючы ймёны, у розных мястох. Я надыхаўся пылам заморскіх дарог, Дзе ні кветкі ня тхнуць, дзе ня сьвеціць вятох. Недасмалкі за борт кідаў я ў акіян, Праклінаў прыгажосьць мораў і астравоў, І бразільскіх балот малярыйны туман, І віно у шынкох, і журбу лягяроў. Вось закрэсьліць жыцьцё б ды спачатку пачаць, Зьлётаць да ненагляднай пяюхі сваёй. Толькі маці-радзіма ці зможа спазнаць Аднаго з тых прапашчых сыноў што ня ў ёй? Я ў вясновым гаі піў бярозавы сок, Зь ненагляднай пяюхай ў капе начаваў, Што ні меў не зьбярог, што любіў – пагубляў. Быў я сьмелым і спрытным, ды шчасьця ня знаў.