Лекцыя “З Марксам у галаве, з Беларуссю у сэрцы: людзі і справы КПЗБ” адбудзецца 2 сакавіка 2022 г. Сярод пытанняў - КПЗБ - нацыянальная ці інтэрнацыянальная партыя - Маленькія людзі КПЗБ кім былі звычайныя партыйныя актывісты - У чым асаблівасць рэгіянальных структур КПЗБ - У цяні Прытыцкага якую зброю захоўвалі сябры КПЗБ і навошта яна была патрэбна - Ці сапраўды у КПЗБ было шмат канфідээнтаў польскай паліцыі Наш эксперт – Аляксандр Горны, кандыдат гістарычных навук, дацэнт кафедры гісторыі Беларусі, археалогіі і спецыяльных гістарычных дысцыплін Гродзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Янкі Купалы, дактарант Інстытута гісторыі НАН Беларусі, аўтар больш за 80 навуковых публікацый, спецыяліст па гісторыі беларускага нацыянальнага руху === Месца Камуністычнай партыі Заходняй Беларусі ў беларускім нацыянальным руху (1923–1938). Аўтар на аснове аналізу малавядомых фактаў з архіўных крыніц спрабуе пераасэнсаваць месца Камуністычнай партыі Заходняй Беларусі ў беларускім нацыянальным руху ў міжваеннай Польшчы. Савецкая гістарыяграфія разглядала дзейнасць КПЗБ як праяву інтэрнацыянальнага камуністычнага руху. у артыкуле зроблены акцэнт на вызначэнні КПЗБ як важнай часткі беларускага нацыянальна-вызваленчага руху, які складаўся з розных плыняў. КПЗБ, як і іншыя беларускія арганізацыі розных кірункаў, імкнулася да стварэння беларускай дзяржаўнасці і ўмацавання нацыянальнай ідэнтычнасці беларусаў. у межах антрапалагічнага павароту ў гістарыяграфіі прадстаўлены «калектыўны партрэт» партыйнага актывіста, праводзіцца аналіз легальных і нелегальных форм дзейнасці партыі. У міжваенны перыяд у Заходняй Беларусі разгарнулі сваю дзейнасць розныя беларускія палітычныя і культурнаасветніцкія арганізацыі, што было сведчаннем развіцця моцных нацыянальных працэсаў у гэтым рэгіёне. Перашкоду нацыянальнаму ўздыму аказвалі польскія ўлады, якія праводзілі палітыку дэнацыяналізацыі мясцовага беларускага насельніцтва. Гэта праяўлялася ў закрыцці беларускіх адукацыйных ініцыятыў, культурна-асветніцкіх праектаў, звужэнні грамадска-палітычнага жыцця. Ва ўмовах барацьбы беларусаў за сваё нацыянальнае «Я» асобнае месца належала Камуністычнай партыі Заходняй Беларусі (КПЗБ), якая спалучала ў сваёй дзейнасці легальныя і нелегальныя сродкі барацьбы. Сёння роля КПЗБ у беларускім нацыянальна-вызваленчым руху, нягледзячы на вялікую колькасць гістарычных даследаванняў, не пераасэнсавана з улікам новых фактаў і метадалагічных падыходаў. КПЗБ была ўтворана ў 1923 годзе як аўтаномная частка Камуністычнай партыі Польшчы (КПП). Першапачаткова ў яе склад уваходзілі невялікія камуністычныя групы, якія былі раскіданы па абшарах Заходняй Беларусі. Да партыі далучыліся таксама левыя эсэры з Беларускай рэвалюцыйнай арганізацыі, якія стварылі дастаткова арганізаванае кіраўнічае звяно ў партыйных структурах. Менавіта гэтыя дзеячы, прынамсі І. Лагіновіч, Л. Родзевіч, А. Канчэўскі і інш., якія былі звязаны з леварадыкальным эсэраўскім рухам, прыўнеслі ва ўнутрыпартыйнае жыццё значны нацыянальны пасыл [5, с. 49]. Не маючы праграмы і статута, КПЗБ кіравалася ў сваёй дзейнасці агульнымі праграмнымі дакументамі польскіх камуністаў, а таксама выніковымі дакументамі ўласных пленумаў, канферэнцый і з’ездаў. Згодна з імі партыя выступала за сацыялістычную рэвалюцыю ў Польшчы, усталяванне дыктатуры пралетарыяту, канфіскацыю памешчыцкіх зямель і ўз’яднанне Заходняй Беларусі з БССР. Aliaksandr GORNY. Role of the Communist Party of Western Belarus in the Belarusian national movement (1923–1938). Based on the analysis of the little known archival sources, the author attempts to rethink the role and place of the Communist Party of Western Belarus (CPWB) in the social and political life in interwar Poland. Soviet historiography viewed the activities of the CPWB as a manifestation of the international communist movement. The article emphasizes the important role of the CPWB in the Belarusian national liberation movement, which embraced many ideologies. The CPWB, like other Belarusian organizations, sought to create Belarusian statehood and strengthen the national identity of Belarusians. As part of the historical anthropology, the article paints a "collective portrait" of the party activist and analyzes the legal and illegal forms of party activities.