“Помнік гісторыі і архітэктуры, ахоўваецца дзяржавай” – з’яўленне такой шыльды на будынку не толькі надае яму іншы статус, рэгламентуе прапісаныя законам правілы карыстання, паводзінаў, але асаблівым чынам змяняе саму гарадскую прастору, гарадское асяроддзе. Далёка не заўсёды гэта ідзе на карысць гораду, а часам наадварот – рэстаўрацыя, кансервацыя ці аднаўленне “помніка гісторыі” замінае гарадскому развіццю. Калі раней статус “помніка” надаваўся толькі “выбітным дасягненням” эпохі, то зараз эксперты змяняюць оптыку і знаходзяць унікальнасць у тыповых пабудовах. А гэта значыць, што па меры паслядоўнага ўсведамлення каштоўнасці будынкаў папярэдніх эпох колькасць гістарычных помнікаў непазбежна будзе расці. Ці не стамілася ўжо чалавецтва ад кансервацыі? Адначасова з захаваннем аўтэнтычных аб’ектаў мае месца і працэс узнаўлення ўжо не існуючых помнікаў – паводле іх гістарычных узораў. Прычым такія “дублікаты” не абавязкова маюць прывязку да гістарычнага месца існавання, могуць узнікаць дзе заўгодна. Бум помнікаў, індустрыя забаў і турызму, тэхналагічны пераварот, глабальныя адносіны і поп-культура імкліва зводзяць спадчыну з зоны нацыянальнага інтарэсу і экспертнага поля. Але куды прыводзяць? Сёння становіцца зразумелым, што нашы помнікі і нашы адносіны з імі больш не могуць быць ранейшымі. Што не так з архітэктурнай спадчынай? Наколькі адэкватная класічная канцэпцыя помніка новым умовам? І ці варта нам у Беларусі адмахвацца ад новага разумення спадчыны, працягваючы гнацца за міражамі аховы помнікаў?