Подписывайтесь на нас в социальных сетях и в Telegram: ► https://www.instagram.com/bydobry/ ► https://vk.com/bydobry ► https://www.facebook.com/bydobry ► https://t.me/bydobryby Сёння – другая частка нашай вандроўкі па вёсцы Станькава. Першая частка нашага падарожжа спынілася напрыканцы 18-га стагоддзя, калі Станькава перайшло ва ўласнасць прадстаўнікоў славутага шляхецкага рода фон Гутэн-Чапскіх. Гучанне гэтага прозвішча як бы намякае пра тое, што карані рода ў даўнія часы былі шчыльна звязаныя з нямецкімі землямі. І праўда ў гэтым есць. Яшчэ ў 930-ым годзе адзін з заснавальнікаў рода Эрэнрэйх фон Гутэн быў маршалам у войску імператара Рымскай імперыі Генрыха І-га Птушкалова, які ваяваў супраць гунаў. Праз пару стагоддзяў яго нашчадкі атрымалі пачэсны тытул графаў. Род быў дастаткова вялікі, таму з цягам часу яго прадстаўнікі трапілі ў каралеўства Польскае. У сярэдзіне 16-га стагоддзя адзін з іх Марцін валодаў маёнткам Чаплі ў Памераніі. Ад яго і пайшла лінія графаў фон Гутэн-Чаплінскіх, якія пазней сталі Чапскімі. Вось менавіта з яе прадстаўнікамі і звязана гісторыя Станькава. Ну і, канешне ж, у найбольшай ступені гэта датычыцца Эмерыка фон Гутэн-Чапскага. Ён нарадзіўся ў Станькава ў 1828-ым годзе, атрымаў выдатную адукацыю ў Маскоўскім універсітэце і пачаў рабіць кар’еру дзяржаўнага дзеяча. Віцэ-губернатар Санкт-Пецярбурга, камергер імператарскага двара, Увогуле, з савецкіх часоў павялося неяк у літаратуры ўсяляк ганьбаваць ды шальмаваць шляхту, асабліва магнатэрыю, лічыць яе гэтакімі п’яўкамі на шыі працоўнага народа. Не спрачаюся, сустракаліся сярод іх і такія персанажы, якія добра наслядзілі ў гісторыі, дзякуючы сваёй жорсткасці, сквапнасці ды пагарды. Але падобныя эпітэты аніяк не адпавядаюць фон Гутэн-Чапскім, асабліва графу Эмерыку. Для свайго часу гэта быў надзіва разважлівы ды прагрэсіўны чалавек. Ён адным з першых падтрымаў ідэю адмены прыгоннага права, пабудаваў у сваім маёнтку школу і шпіталь ды ўсяляк спрыяў адукацыі сялянства. Больш за тое, ў 1851-ым годзе граф пайшоў на рызыкоўны эканамічны эксперымент – каб павялічыць самадастатковасць Станькава - увёў асобную мясцовую грашовую адзінку – Квіт, якая мела хаджэнне ў маёнтку нароўні з расійскім рублём ажно да 1917-га года. Галоўным хобі графа Эмерыка было калекцыянаванне. За сваё жыццё ён сабраў унікальныя калекцыі твораў мастацтва, старадрукаў, нумізматычных каштоўнсцяў ды не толькі. Доўгі час усе яны захоўваліся вось у гэтым будынку, які меў назву Скарбек. Ён быў пабудаваны яшчэ бацькам Эмерыка – Каралем як летні павільён, выкананы ў стылі абарончай готыкі. Пазней Эмерык прыстасаваў яго пад захаванне калекцый і нават злучыў падземным танэлем з асноўным будынкам палацу. Дарэчы, першыя падземныя хады ў Станькава з’явіліся яшчэ пры Радзівілах. Але граф Эмерык істотна іх колькасць павялічыў. Ён пабудаваў некалькі падземных хадоў, адзін з якіх праходзіў нават пад возерам і вёў у царкву. Існуе паданне, што парою ён любіў нечакана ўзнікнуць сярод народа ў царкве перад набажэнствам. На жаль у наш час усе гэтыя хады заваленыя розным будаўнічым смеццем. Ну, а што датычыцца скарбэка, то склад калекцый папраўдзе ўражваў. Калі ў 1894-ым годзе граф Эмерык пакінуў Станькава сыну Каралю і з’ехаў у Кракаў, толькі палова ад усіх калекцый ледзьве змясцілася ў шасці чыгуначных вагонах. Гэта былі і ўнікальныя манеты, і больш за 20000 тамоў бібліятэкі, старая зброя, мастацкія творы, унікальныя археалагічныя артэфакты – чаго там толькі не было. На жаль зараз гэтае багацце знаходзіцца ў фондах Кракаўскага музею. Але на шчасце гэтыя артэфакты хаця б захаваліся, чаго не скажаш пра сам палац у Станькава. Пасля 1920-га года сям’я Караля фон Гутэн-Чапскага пакінула Станькава. Праўда не ў поўным складзе. Адна з яго дачок – Лізавета была цяжка хворая, таму магла не перажыць падарожжа. Яе давялося пакінуць у Станькава пад апекай верных сялян. Пад чужым прозвішчам – Няхайчык, графіня здолела перажыць і сталінскія рэпрэсіі, і ваеннае ліхалецце. Яна памерла толькі ў 1991-ым годзе ў вёсцы Забалаць непадалёку ад Атоліна. Мінскае наваколле – Старадаўняе Станькава, ч.2 | Займальная гісторыя Беларусі з Лявонам Казаковым — — — Канал "Карані і вытокі" – это проект Доброго канала из Минска. Добры канал – это площадка, которая объединяет независимых авторов и их помощников, ценящих честную журналистику и желающих внести свой вклад в будущее нашей страны. На Добром канале будет всё: подкасты, статьи, видео – вы обязательно найдёте что-то интересное для себя. Над этим проектом работают прекрасные журналисты, которые по разным причинам ушли с радио и телевидения и хотят освоить новые площадки, новые подходы, все те, кто ищет нового зрителя и новую возможность роста для себя. Это здорово, что мы с вами встретились и теперь сможем быть вместе. #ДобрыКанал #КаранііВытокі #ЛявонКазакоў #ГісторыяБезМежаў #займальнаягісторыя #станькава #князьвітаўт #князьміндоўг #графчапскі #радзівіл #гісторыябеларусі #беларусь #гісторыя #мінск #менск