Сёння зноў вандроўка па Смаргоншчыне. І сёння вас чакае вёска Сялец, якая ў свой час была значным асяродкам для беларускіх татараў. Прынамсі тут знаходзілася драўляная мячэць, якая лічылася самым старажытным падобным будынкам у Еўропе. Сёння мы паразмаўляем, калі з’явіліся татары на Смаргоншчыне, хто ўваходзіў ў найманскую харугву Вялікага княства Літоўскага, і чым ад яе адрозніваліся ўланы, прасочым за лёсам сялецкай мячэці, а таксама наведаем рэшткі старажытных татарскіх могілак – гісторыя татар на Беларусі цягнецца праз стагоддзі. Усё пачалося з князя Вітаўта. Яго палітычным саюзнікам быў прэтэндэнт на трон Залатой Арды Тахтамыш. І калі настаў час вялікай вайны з крыжакамі, Тахтамыш даслаў Вітаўту на дапамогу вялікі татарскі атрад на чале са сваім сынам Джэлал-Ад-Дзінам. Ну а адным з яго набліжаных асобаў быў Найман-бэк. У адрозненні ад Джэлал-Ад-Дзіна ён не быў чынгізідам, то бок прамым нашчадкам Чынгісхана. Лічыцца, што ён паходзіў з роду аднаго з самых таленавітых ваяводаў Чынгісхана – Джэбэ-наёна. Джэбэ – была мянушка, створаная ад мангольскага слова “страла”, сапраўднае імя гэтага чалавека было Зургаадай. І пазнаёміўся ён з Чынгісханам своеасаблівым чынам – падстрэліў таго падчас адной з бітваў. Але правадыр манголаў высока ацэньваў баявое майстэрства. Таму не стаў караць выбітнага лучніка, а наадварот наблізіў да сябе і зрабіў сваім ваеначальнікам. І не прагадаў. Джэбэ-наён стаў адным з самых таленавітых мангольскіх камандзіраў. Ну а адным з яго нашчадкаў стаў Найман-бек. Пасля Грунвальдскага трыўмфа ён выказаў жаданне застацца на службе ў Вітаўта. Вялікі князь не адмовіў. Больш за тое, ён ушанаваў Найман-бека домам у Вільні на вуліцы, якая, дарэчы, дагэтуль носіць назву Totoriu альбо Татарская, а таксама некалькімі маёнткамі, ў асноўным у раёне Смаргоні ды Крэва, у шэраг якіх уваходзіў і Сялец. Логіка Вітаўта была зразумелая – яму былі патрэбныя верныя людзі непадалёку ад Вільні – так, на ўсялякі выпадак. Палітычную барацьбу ніхто не адмяняў. Між тым, Найман-бек ды яго нашчадкі трывала абаснаваліся ў гэтай мясцовасці. Больш за тое, пазней яны склалі касцяк адной з самых буйных татарскіх харугваў Вялікага княства Літоўскага – найманскай. Што цікава, таксама існавала і ўланская харугва. Але існуе меркаванне, што яе назва паходзіла ад мангольскага слова “углан”, альбо “харобры”, і гэты прыдомак выкарыстоўваўся ў дачыненні да чынгізідаў – нашчадкаў Чынгісхана. І тольі пазней – у 18-ым стагоддзі уланы вылучыліся ў асобны від лёгкай кавалерыі. Нашчадкі ж Найман-бэка таксама карысталіся пашанай. Яны самааддана змагаліся за сваю новую радзіму ў складзе сваёй харугвы. Паступова яны змешваліся з мясцовым насельніцтвам, і ад іх пайшло некалькі вядомых шляхецкіх радоў – Крычынскія, Якубовічы, Пятроўскія, Станкевічы ды не толькі. Ну а з Сяльца ж ад унука Найман-бэка – віленскага харунжага Кадыша – пайшоў ажно асобны род князёў Сялецкіх. Беларускія татары шанавалі звычаі сваёй новай радзімы, але і пра свае не забывалі. Доўгі час у Сяльцы была адна з найбольш уплывовых татарскіх абшчын альбо джамаатаў. На пагорку ля вёскі знаходзіліся татарскія могілкі, ну а ў 1735-ым годзе была пабудаваная драўляная мячэць. Падобныя мячэці будаваліся і дагэтуль, але толькі ёй пашанцавала праіснаваць да канца ХХ-га стагоддзя. У 19-ым стагоддзі будынак мячэці быў па невядомай прычыне перанесены ў вёску Даўбучкі, якая таксама знаходзіцца на Смаргоншчыне. На жаль дрэва – матэрыял не надта трывалы, таму з цягам часу мячэць пачала паступова разбурацца. У 1989-ым годзе было прынятае рашэнне аб пераносе яе будынка ў Беларускі дзяржаўны музей народнай архітэктуры і побыту, што знаходзіцца ў Азярцы. Там планавалася ўсталяваць і рэстаўраваць мячэць. Але нешта пайшло не так, і ў выніку будынак тк і не быў усталяваны. Яго далейшы лёс дастаткова цьмяны. На сённяшні дзень у Сяльцы засталося не так ужо і шмат сведчанняў татарскай культуры. Гэта рэшткі старых могілак на ўскрайку вёскі. Ну і, дарэчы, рачулка, якая цячэ праз вёску раней мела назву Татарка. Цяпер яе клічуць Белая. - Падпісвайцеся на наш сайт, сацыяльныя сеткі і Telegram: ► https://bydobry.com/ ► https://www.instagram.com/bydobry/ ► https://vk.com/bydobry ► https://www.facebook.com/bydobry ► https://t.me/bydobryby --- ❗️ У відэа выкарыстоўваліся кампазіцыі С. Бутоўскага: 🔶 фон Средний 🔶 Mountain Village 🔶 Legends That Stones Can Tell — — — Канал "Карані і вытокі" – гэта праект Добрага канала з Мінска. Добры канал - гэта пляцоўка, якая аб'ядноўвае незалежных аўтараў і іх памочнікаў, якія шануюць сумленную журналістыку і жадаюць ўнесці свой уклад у будучыню нашай краіны. -- Вандроўкі па Смаргоншчыне: Вёска Сялец | Татарскія ваяры Вялікага Княства Літоўскага. Князь Вітаўт | Лявон Казакоў на канале Карані і вытокі — Добры канал #ДобрыКанал #Караніівытокі #ЛявонКазакоў #ГісторыяБезМежаў #займальнаягісторыя #смаргонь #вандроўкіпасмаргоншчыне #гісторыябеларусі #беларусь