З вамі Добры канал, праект “Гісторыя без межаў” і я, Лявон Казакоў. Сёння мы ў Гарадзеншчыне (Гродненщина), у гарадскім пасёлку Зэльва (Зельва). Гэта невялікі населены пункт, у якім жыве крыху болей за 6000 чалавек. Між тым, некалькі стагоддзяў таму слава пра яго грымела на ўсю Еўропу, дзякуючы штогадоваму вялізнаму Ганненскаму кірмашу, традыцыя правядзення якога захавалася і да нашага часу. Паразмаўляем пра даўнюю гісторыю Зэльвы, пра ўзнікненне Ганненскага кірмашу, чаму на сучасным гербе пасёлка Зэльва знаходзіцца чорны конь з залатой грывай, пра шляхецкі род Сапегаў, а таксама пра славутую беларускую паэтэсу Ларысу Геніюш, якая пражыла ў Зэльве апошнія 27 гадоў свайго жыцця пасля вызвалення з лагераў Мардовіі. Упершыню ў афіцыйных дакументах Зэльва з’яўляецца ў 1470-ым годзе з нагоды заснавання драўлянага касцёла Святога Якуба. Яго фундатарам быў тагачасны ўладальнік маёнтка Міхал Начовіч. Але сапраўдны росквіт Зэльвы распачаўся ў 16-ым стагоддзі. У 1501-ым годзе ўдава Міхала Начовіча – Ганна Ўлініч атрымала прывілей на правядзенне ў Зэльве штогадовага кірмаша. Ен быў прымеркаваны да дня святой Ганны, які каталіцкая царква святкавала 25-га ліпеня. У гэты дзень кірмаш урачыста распачынаў сваю дзейнасць і працягваўся ажно месяц – да 25-га жніўня. Гэта было сапраўднае свята для мясцовых жыхароў. Нездарма польскі пісьменнік 19-га стагоддзя Юзэф Крашэўскі з гумарам адзначаў, што жыхары Зэльвы жывуць па-сапраўднаму адзін месяц у годзе, а астатні час марнеюць. Традыцыйна на Ганненскім кірмашы ў Зэльве можна было купіць усё, што заўгодна, але паступова з’явілася і адмысловая яго спецыялізацыя – коні. Напрыканцы 18-га стагоддзя па прадстаўнічасці ды абаротах Зэльвенскі кірмаш саступаў хіба што толькі Лейпцыгскаму. Сюды з’язджаліся купцы з усёй Еўропы, і тут можна было сустрэць найлепшыя тагачасныя пароды коняў. Гэтаму спрыяў і той факт, што тагачасны ўладальнік Зэльвы – канцлер Вялікага княства Літоўскага Аляксандр Міхал Сапега быў іх вялікім аматарам. Ён і сам меў вялізны табун – больш за тысячу коняў, у якім былі прадстаўлены англійская, турэцкая, дацкая, неапалітанская пароды ды шматлікія іншыя. Залішне казаць, што на кірмашах пан Сапега актыўна папаўняў свой табун і грошай на гэта не шкадаваў. Нездарма на сённяшнім гербе Зэльвы размешчаны конь з залатой грываю. Герб адносна новы – быў прыняты толькі ў 2007-м годзе. Але, пагадзіцеся, што ў кантэксце гісторыі Зэльвы ўсё гэта выглядае вельмі сімвалічна. Сапегі былі ўладальнікамі Зэльвы да шляхецкага паўстання 1830-га-31-га гадоў. Магнаты яго актыўна падтрымалі, за што былі пакараныя царскімі ўладамі. Зэльву разам з іншымі маёнткамі ў іх канфіскавалі. Праўда ў якасці альтэрнатывы ім прапанавалі прысягнуць на вернасць Мікалаю 1-му, але яны адмовіліся і рушылі ў эміграцыю. У 19-ым стагоддзі кірмаш у Зэльве пакрысе губляў свае фарбы і пераўтвараўся ў шэраговую з’яву, ну а ў канцы 60-х яго ўвогуле загадалі перанесці ў Гродна. Хаця населены пункт працягваў развівацца, і гэтаму паспрыяла з’яўленне ў 1886-ым годзе чыгуначнай лініі “Баранавічы-Беласток”, якая прайшла акурат праз Зэльву. Яшчэ адным цікавым момантам у гісторыі мястэчка з’яўляецца той факт, што ў перыяд з 1956-га і аж да сваёй смерці ў 1983-ім годзе тут жыла славутая беларуская паэтэса Ларыса Геніюш. Лёс яе было цяжка назваць простым. На працягу доўгіх гадоў яна была адарваная ад роднай беларускай зямлі, вобраз якой насіла ў сэрцы. Спачатку эміграцыя, потым жахі Гулага. Але ўсе выпрабаванні яна перанесла годна. Пасля таго, як у 1956-ым годзе яна была часткова рэалілітаваная, ёй з мужам дазволілі вярнуцца на радзіму. Яны пасяліліся ў Зэльве. Хата Ларысы ды Янкі Геніюшаў стала сапраўдным асяродкам беларускай культуры. Да яе прыязджалі славутыя пісьменнікі, паэты, навукоўцы, ды і проста людзі, неабыякавыя да лёсу беларускай мовы, беларускай культуры, беларускай зямлі. Таму, нават нягледзячы на тое, што нарадзілася паээтэса пад Ваўкавыскам – менавіта Зэльву можна лічыць яе домам. - Падпісвайцеся на наш сайт, сацыяльныя сеткі і Telegram: ► https://bydobry.com/ ► https://www.instagram.com/bydobry/ ► https://vk.com/bydobry ► https://www.facebook.com/bydobry ► https://t.me/bydobryby --- ❗️ У відэа выкарыстоўваліся кампазіцыі С. Бутоўскага: 🔶 фон Средний 🔶 Mountain Village 🔶 Legends That Stones Can Tell — — — Канал "Карані і вытокі" – гэта праект Добрага канала з Мінска. Добры канал - гэта пляцоўка, якая аб'ядноўвае незалежных аўтараў і іх памочнікаў, якія шануюць сумленную журналістыку і жадаюць ўнесці свой уклад у будучыню нашай краіны. -- Гарадзеншчына. Старажытная Зэльва (Зельва): Ганненскі кірмаш, Сапега і Ларыса Геніюш (Лариса Гениюш) | Лявон Казакоў на канале Карані і вытокі — Добры канал #ДобрыКанал #Караніівытокі #ЛявонКазакоў #ГісторыяБезМежаў #займальнаягісторыя #зэльва #вандроўкіпабеларусі #гісторыябеларусі #беларусь