Янка Купала і Якуб Колас - класікі беларускай літаратуры - аднымі з першых ярка і шматбакова раскрылі праблему "Усход - Захад" у кантэксце беларускай культуры. У кожнага народа, як і ўасобнага чалавека, — свой непаўторны лёс. Драматычная, з трагікамічным адценнемдылема паміж тэрыторыяй і нацыяй, насельніцтвам і народам, ускраінай і краінай, тутэйшасцю і нацыянальнасцю гэтак жа востра, як і на пачатку ХХ ст., на заходзе яго працінае розум і сэрца ледзь не кожнага свядомага беларуса. Здабыванне ўласнай Бацькаўшчыны, шлях беларуса да Беларусі – якім не быў бы ён цярністым, задоўжаным – завершыцца гістарычнай перамогай. Агульна кажучы, праблема “Усходу” і “Захаду” – пастаянны, адзін з вядучых матываў гісторыка-філасофскай рэфлексіі, мастацкай фантазіі паэта, прыкметная тыпалагічная рыса творчасці класікаў беларускай літаратуры - Янкі Купалы і Якуба Коласа. З гледзішча той жа самай праблемы асэнсоўваецца імі гістарычны, па большасці драматычны шлях краіны, абумоўлены у многім яе прамежкавым геацывілізацыйным становішчам, канкрэтна – паміж “праваслаўнай” Расіяй і “каталіцкай” Польшчай у проціборстве і ўзаемадзеянні з якімі Беларусь на працягу стагоддзяў мусіла бараніць сваю этнакультурную індывідуальнасць, уласнае права на суб’ектна дзейсную ролю ў гістарычным працэсе. З усяго вышэйсказанага напрошваецца агульная выснова. Сустрэча, узаемадзеянне, а больш дакладна – процідзеянне Усходу і Захаду на беларускіх землях абярнулася для іх трагікамічным, бязглуздым (“дурным”) сінтэзам: палітычнай смерцю, культурным заняпадам, дэфармацыяй нацыянальнай свядомасці беларуса. Мастацкі аналіз недарэчнага, пад “чужацкай апекай” памірання Беларушчыны ў Беларусі здзейснены Купалам і Коласам праз пераважна “малыя” жанравыя формы (лірычны верш, эпіграма, байка, памфлет), на мінімальнай, звычайна паэтычнай “плошчы”. Аднак жа высокі энергійны зарад і адпаведную выбуховую сілу нясуцуць у сабе вобразы і думкі, што стартуюць з невялічкай мастацкай “пляцоўкі”.